Zachowek – osoby wyłączone z zachowku…
Co to jest zachowek i komu przysługuje?
Zgodnie z art. 991 §1 kc (kodeks cywilny) zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należy się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub jeżeli jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, w innych przypadkach ½ wartości tego udziału. Przy czym zgodnie z §2, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Kto jest wyłączony z zachowku?
Mimo spełnienia ww. przesłanek do uzyskania prawa do zachowku, dochodzi czasem do sytuacji, w których dana osoba, mimo iż jest zstępnym, małżonkiem lub rodzicem zmarłego jest wyłączona z zachowku. Kiedy to ma miejsce? Otóż gdy:
- spadkobierca zostanie wydziedziczony przez zmarłego ( art. 1008 kc),
- spadkobierca został uznany za niegodnego dziedziczenia ( art. 928 kc),
- spadkobierca odrzucił spadek ( art. 1012 kc),
- spadkobierca zrzekł się spadku ( art. 1048 kc),
- spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka – spadkobiercy, a żądanie było uzasadnione ( art. 940 kc).
Wydziedziczenie to instytucja prawa, która pozwala spadkodawcy niejako ukarać spadkobiercę za określone naganne zachowanie. Wydziedziczenie może nastąpić wyłącznie w testamencie, przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać wprost z testamentu i powinna zawierać uzasadnienie. Wydziedziczyć można uprawnionego do zachowku, który:
– wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
– dopuścił się względem spadkodawcy albo jego osoby najbliższej umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
– uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Szczegółowe informacje dot. wydziedziczenia znajdziecie Państwo tutaj: https://kancelaria-bpg.pl/wydziedziczenie-czyli-pozbawienie-prawa-do-zachowku/.
Niegodność dziedziczenia to instytucja prawa, która pozwala wyeliminować z grona spadkobierców, w tym również osób uprawnionych do zachowku, osobę, która podjęła rażąco naganne zachowania względem spadkobiercy. U podstawy tej regulacji leżą względy natury etycznej, nie godzi się bowiem, by ten kto dopuścił się rażąco nagannego zachowania względem spadkodawcy, następnie po nim dziedziczył. Do uznania za niegodnego dziedziczenia, w przeciwieństwie do wydziedziczenia, może dojść niezależnie od woli spadkodawcy, a spadkodawca nie musi podejmować żadnych aktywności.
Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego dziedziczenia, jeżeli ten:
– dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
– podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
– umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Odrzucenie spadku – wyłączony od zachowku jest ten, kto mimo powołania do dziedziczenia na podstawie ustawy odrzucił spadek. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, osoba powołana do spadku ma prawo w ciągu 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o tytule powołania, spadek odrzucić albo przyjąć wprost albo przyjąć wprost z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli zatem dana osoba jest powołana do spadku z mocy ustawy i spadek ten odrzuciła w ciągu 6 miesięcy, to w związku z tym nie może żądać zachowku, bowiem zrezygnowała już z przysługującego jej uprawnienia.
Zrzeczenie się spadku – wyłączonym od zachowku jest również osoba, która zrzekła się dziedziczenia po spadkodawcy. Zrzeczenie się spadku polega na zawarciu umowy z przyszłym spadkodawcą, w której zawierający umowę zrzeka się dziedziczenia po spadkodawcy. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku, a co za tym idzie również zostają wyłączeni od żądania zachowku.
Powództwo o rozwód lub separację – małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie było uzasadnione. Chodzi tu o sytuację, gdy spadkodawca wystąpił jako powód bądź pozwany o orzeczenie rozwodu albo separacji z winy drugiego małżonka lub obu stron. Gdyby żądania tego nie sformułował, wyłączenie małżonka na tej podstawie nie będzie możliwe, choćby nawet istniały okoliczności, które żądanie to by uzasadniały. Skoro taki małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, to również winien być pozbawiony prawa zachowku, bowiem i w tym przypadku mamy do czynienia ze względami etycznymi.
Reasumując, wskazać należy, że przy spełnieniu odpowiednich przesłanek zachodzi możliwość wyłączenia od zachowku osób do tego uprawnionych z mocy przepisu art. 991 kc.
Polecane artykuły na blogu: