Warning: "continue" targeting switch is equivalent to "break". Did you mean to use "continue 2"? in /home/kancel58/domains/kancelaria-bpg.pl/public_html/wp-content/themes/jupiter/framework/includes/minify/src/Minifier.php on line 227
Rozwody - jaki sąd właściwy? - Kancelaria BPG

Rozwody – jaki sąd właściwy?

Zainicjowanie sprawy rozwodowej następuje poprzez wniesienie pozwu rozwodowego.

Do jakiego sądu należy złożyć pozew o rozwód? Określają to przepisy kodeksu postępowania cywilnego, określające zarówno właściwość rzeczową, jak i miejscową sądów rozwodowych. A zatem które sądy będą właściwe do rozpoznania sprawy rozwodowej? Sądy rejonowe czy sądy okręgowe?

Właściwość rzeczowa Sądu rozwodowego:

Zgodnie z art. 16 Kpc ( kodeks postępowania cywilnego) sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych. Natomiast zgodnie z art. 17 ust. 1 kpc do właściwość sądu okręgowego należą sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia. Prawami niemajątkowymi są prawa, które nie dotyczą dóbr materialnych, a więc wskazać należy przede wszystkim na sprawy ze stosunków rodzinnych np. sprawy o rozwód (sprawy rozwodowe). Sprawy o podział majątku wspólnego podlegają rozpoznaniu przez sąd rejonowy wydział cywilny.

Właściwość miejscowa Sądu rozwodowego:

Właściwość miejscową sądu okręgowego, do którego należy złożyć pozew o rozwód określa art. 41 kpc. Zgodnie z art. 41 kpc powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze zamieszkuje lub ma miejsce zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Przykład 1:

Małżonkowie po ślubie zamieszkali w Tychach. Po rozstaniu żona wyprowadziła się do Rudy Śląskiej, mąż dalej mieszka w Tychach. Jeżeli żona che się rozwiać, pozew o rozwód należy wnieść do SO właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania obu małżonków, czyli Sąd Okręgowy w Katowicach.

Przykład 2:

Małżonkowie po ślubie zamieszkali w Tychach w wynajętym domu. Po rozstaniu żona wyprowadziła się do Rudy Śląskiej, a mąż do Częstochowy. Sądem rozwodowym będzie sąd właściwy ze względu na miejscowość zamieszkania pozwanego. Zależy zatem, które z nich złoży pozew rozwodowy – jeśli żona, sądem właściwym będzie Sąd Okręgowy w Częstochowie, jeśli mąż – Sąd Okręgowy w Gliwicach.

Przykład 3:

Małżonkowie po ślubie zamieszkali w Tychach w wynajętym domu. Po rozstaniu żona wyprowadziła się do Rudy Śląskiej, a drugi małżonek wyjechał do Niemiec. Żona chce złożyć pozew. Sądem właściwym do złożenia pozwu będzie sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania żony – powódki, gdyż brak jest podstawy do ustalenia sądu ze względu na pozwanego, bowiem zamieszkuje poza RP .

Wyznaczenie właściwego sądu rozwodowego przez Sąd Najwyższy

Teoretycznie wydaje się, że powyższe przepisy gwarantują możliwość ustalenia właściwości miejscowej w każdej sprawie rozwodowej, a jednak jest inaczej. Zdarza się, że oboje małżonkowie po ślubie nigdy nie zamieszkali w Polsce, albo zamieszkali, ale wyprowadzili się poza granice RP. Wówczas właściwość miejscową SO, do którego należy złożyć pozew można ustalić na podstawie art. 45 kpc, zgodnie z którym jeżeli na podstawie przepisów kodeksu nie można w świetle okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, Sąd Najwyższy oznaczy właściwy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo. O wskazanie SO, przed który należy wytoczyć powództwo, występuje sąd, do którego wpłynął pozew o rozwód.

Przykład 4:

Małżonkowie szereg lat przed ślubem byli parą, mieszkali w Holandii. Przyjechali do Polski, wzięli ślub, ale zaraz po, oboje małżonkowie wrócili do Holandii, gdzie w dalszym ciagu mieszkają. Po kilku latach żona chciała się rozwieść w Polsce. A z uwagi na fakt, iż pochodzi z Katowic, złożyła w sądzie okręgowym w Katowicach pozew wraz z wnioskiem o to, by SO Katowice zwrócił się do Sądu Najwyższego o wyznaczenie Sądu Okręgowego w Katowicach jako właściwego do rozpoznania rozwodu. Jako argument wskazała, iż często bywa w Polsce, ma dobre połączenie lotnicze w Katowicami. Powyższe wystarczyło, by Sąd Najwyższy uwzględnił jej wniosek i rozwód odbył się przed SO Katowice.

Należy jednak pamiętać, że skorzystanie z ww. możliwości może mieć miejsce tylko wtedy, gdy inaczej nie można ustalić właściwości miejscowej sądu rozwodowego do rozpoznania sprawy, o czym stanowi postanowienie SN z dn. 22.08.2022, sygn. akt: III Co 796/22:

„Za przedwczesny należy uznać wniosek sądu złożony do Sądu Najwyższego w trybie art. 45 KPC, jeżeli ze względu na fakty podane w piśmie procesowym wynika, że sąd wnioskujący nie dokonał ustaleń w zakresie zastosowania art. 41 KPC, zgodnie z którym powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym zamieszkuje lub ma miejsce zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.”

Co więcej, należy pamiętać, iż z wnioskiem do SN występuje sąd, a nie składający pozew o rozwód, np. przed wniesieniem pozwu o rozwód. W tej materii wypowiedział się SN w postanowieniu z dn. 27.07.2022 r., sygn akt: III CO 638/22:

„Od 7 listopada 2019 r. zgodnie z art. 45 § 2 KPC do wystąpienia o oznaczenie sądu, przed który należy wytoczyć powództwo, upoważniony jest wyłącznie sąd, a nie strony postępowania.”

Miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu

Dokonując ustalenia właściwości sądu należy uwzględnić definicję miejsca zamieszkania i zwykłego pobytu. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu, zaś miejscem zwykłego pobytu jest miejscowość, w której dana osoba czasowo przebywa, nie mając zamiaru pozostania tam na stałe.

Reasumując:

  1. właściwym rzeczowo sądem do rozpoznania rozwodu jest sąd okręgowy,

  2. właściwym miejscowo sądem do rozpoznania rozwodu jest sąd właściwy ze względu na:

    – wspólne miejsce zamieszkania małżonków, jeśli w okręgu ww. sądu choć jedno z nich zamieszkuje lub ma miejsce zwykłego pobyt,

    – w braku tej podstawy – właściwy ze względu na pozwanego,

    – w braku i tej podstawy – właściwy ze względu na powoda,

  3. jeśli nie ma możliwości ustalenia właściwości wedle powyższych zasad, sąd do którego złożono pozew, może wystąpić do SN z wnioskiem o wyznaczenie sądu właściwego do rozpoznania rozwodu.

Sądy rozwodowe w województwie śląskim:

– Katowice,

– Gliwice,

– Bielsko Biała,

– Częstochowa,

– Rybnik (od 2019 r.)

– Sosnowiec ( od 2022 r.)