Rozwód z orzeczeniem o winie

Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej KRO) art. 57:

„§ 1. Orzekając rozwód sąd orzeka (…) czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.

§ 2. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.”

A zatem, Sąd orzeka o tym, który z małżonków jest winny rozkładu pożycia tylko wtedy, gdy z takim żądaniem zgłosi się choćby jeden z małżonków, nie ma znaczenia czy składający pozew czy odpowiadający na niego.

Jeżeli, którakolwiek ze stron domaga się orzeczenia o winie, Sąd w treści wyroku rozwodowego wskazuje, że rozwiązuje małżeństwo stron z orzeczeniem:

• winy obu stron,
• winy powoda/ powódki,
• winy pozwanego / pozwanej.

Natomiast gdy oboje małżonkowie są zgodni, że nie chcą rozwodu z orzekaniem o winie, Sąd jest zobligowany do tego, by zaniechać rozstrzygnięcie tej kwestii w orzeczeniu kończącym sprawę. Wówczas w treści wyroku rozwodowego, znajduje się zapis, zgodnie z którym sąd rozwiązuje małżeństwo stron przez rozwód bez orzekania o winie.

Co daje orzeczenie, że jeden z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego?

1.     moralne zwycięstwo dla małżonka, który nie zawinił w rozkładzie pożycia,

2.     ma znaczenie z punktu widzenia obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami.

„Moralne zwycięstwo „

Uzyskując rozwód z orzeczeniem winie małżonka winnego rozpadu małżeństwa małżonek niewinny odnosi niejako moralne zwycięstwo. Oczywiście jest to niezwykle istotne i ma znaczenie, zwłaszcza na początkowym etapie sprawy rozwodowej, gdy małżonek niewinny dowiaduje się o zdradzie, gdy decyduje się ujawnić długoletnie znęcanie się, albo fakt, iż doszło do przemocy fizycznej. Jednak doświadczenie zawodowe wskazuje, że z czasem to „zwycięstwo moralne” już nie smakuje już tak, jak by się wydawało na początku. Dlaczego? Bo rozwód trwał kilka lat, bo wymagał zaangażowania najbliższych członków rodziny – rodziców, nierzadko też dzieci, a czasem i wspólnych przyjaciół, bo kilkuletni rozwód z orzekaniem o winie to ciągłe rozdrapywanie ran, bo to trudności z podziałem majątku, w końcu bo to większe koszty związane z uzyskaniem rozwodu, w tym wynagrodzenie adwokata itp. itd. Dlatego zawsze, gdy do mojej Kancelarii zgłaszają się Klienci, informuję ich o powyższych niedogodnościach, by mogli realnie ocenić sytuację i świadomie podjąć decyzję. Większość Klientów decyduje się na zaniechanie orzekania o winie, ale są i tacy, którzy po rozważeniu wszystkich „za” i „przeciw” domagają się na rozwód z orzekaniem o winie współmałżonka za rozkład pożycia.

Obowiązek alimentacyjny:

Orzeczenie o winie w wyroku rozwodowym ma wpływ na obowiązek płatności alimentów rozwiedzionych małżonków względem siebie. Kiedy przysługują alimenty po rozwodzie od byłego współmałżonka?

– w razie gdy jeden z byłych małżonków jest w stanie niedostatku,

– w razie istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego.

Niedostatek:

Zgodnie z art. 60 §1 KRO małżonek rozwiedziony, który w wyroku rozwodowym nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa  i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. A zatem dotyczy to zarówno sytuacji, gdy strony wnosiły o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie, jak i gdy sąd uznał obu małżonków za winnych zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, albo gdy uznał, że winny rozkładu pożycia jest jeden z małżonków, ten który jest zobowiązany do alimentów. A zatem w razie niedostatku jedynie uznanie za wyłącznie winnego jednego, małżonka zwalnia z obowiązku łożenia alimentów drugiego małżonka tzn. sąd alimentów nie zasądzi tylko na rzecz wyłącznie winnego małżonka. A zatem jeżeli sąd uzna że oboje małżonkowie są winni, to mogą się oni wzajemnie domagać od siebie alimentów. Co to znaczy niedostatek ? To sytuacja materialna, w której dana osoba nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych typu wyżywienie, leki, mieszkanie.

Istotne pogorszenie sytuacji materialnej: 

Zgodnie z art. 60 §2 KRO małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, jest obowiązany do przyczyniania się do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, jeżeli na skutek rozwodu nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Co to znaczy istotne pogorszenie sytuacji materialnej?  To sytuacja, kiedy wskutek rozwodu istotnie pogorszyła się stopa życiowa małżonka rozwiedzionego tzn. po rozpadzie małżeństwa żyje gorzej, niż wówczas, gdy pozostawał w związku małżeńskim np. nie stać go na zakupy markowych ubrań, wycieczek zagranicznych, żyje w gorszych warunkach mieszkaniowych np. w kawalerce, a przed rozwodem w domu z basenem itp.

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego?

Obowiązek alimentacyjny międzybyłymi małżonkami trwa w pewnych okolicznościach mimo ustania małżeństwa i jest kontynuacją obowiązku małżeńskiego – zaspokajania potrzeb rodziny.

Zasadniczo obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami trwa do czasu zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego do alimentów, co wynika bezpośrednio z przepisów. Nadto coraz częściej Sądy stają na stanowisku, że trwa do momentu zawarcia nieformalnego związku z inną osobą.

Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd ( zwane zasadami współżycia społecznego), na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Jak wykazać winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego? 

• Otóż małżonek, który domaga się orzeczenia wyłącznej winy jednego małżonka jest zobligowany tę winę wykazać. W jaki sposób? W postępowaniu rozwodowym środki dowodowe są niezwykle różnorakie, ale najczęściej spotykane to dowody to:
• przesłuchanie samych strony – małżonków,
• zeznania świadków,
• nagrania audio i video wraz z transkrypcjami,
• zdjęcia,
• korespondencja tradycyjna (listy) ,
• korespondencja np. z portalów społecznościowych typu Facebook, Messenger, Instagram, maile, Whats App,
• raport detektywa,
• dokumentacja medyczna,
• zaświadczenia od różnych instytucji np. ze szkoły, przedszkola, poradni,
• wyroki sądu karnego skazujące współmałżonka, ewentualnie protokoły rozpraw,
• opinie biegłych, w tym OZSS (opiniodawczy zespół specjalistów sądowych) czy COS (centrum opiniodawstwa sądowego),
• inne.

Przyczyny do uznania byłego małżonka za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa?

W przepisach prawa rodzinnego nie ma katalogu przyczyn, których spełnienie gwarantuje rozwód z orzeczeniem o winie. Z całą pewnością uznanie jednego małżonka za wyłącznie winnego rozpadu pożycia wymaga uznania, tego że drugi z małżonków swoim zachowaniem nie naruszył zasad współżycia społecznego, realizował obowiązki małżeńskie wynikające z kodeksu rodzinnego, a jego zachowaniu nie można zarzucić żadnych nieprawidłowości. Co zatem jest przyczyną rozkładu pożycia determinującą orzeczeni wyłącznej winy? Doktryna i orzecznictwo, jak również moja praktyka zawodowa wskazują, że małżonek uznany może być za wyłącznie winnego rozpadu pożycia z takich przyczyn jak:

• niewierność – zdrady małżeńska, która nie została wybaczona,
• uzależnienie np. nadużywanie alkoholu, leków czy narkotyków,
• agresja i stosowanie przemocy w rodzinie, w tym znęcanie się psychiczne i fizyczne,
• inne uzależnienia np. hazard,
• niegospodarność, lenistwo i ciągłe zaciąganie kredytów, trwonienie pieniędzy,
• odmowa współżycia fizycznego,
• zmuszanie do współżycia fizycznego,
• zaniedbywanie małżonka i rodziny,
• pracoholizm,
• nieetyczne postępowanie.

Warto jednak podkreślić, że ustalając kwestię winy jednego małżonka, sąd musi mieć przekonanie, że przyczyną rozwodu było zawinienie tylko tego jednego małżonka, z kolei małżonek niewinny mimo niewłaściwej postawy poprzedniego małżonka, zachowywał się bez zarzutu.

Przyczyny niezawinione przez stronę

W doktrynie i orzecznictwie wyróżnia się również szereg przyczyn leżących co prawda po stronie jednego z małżonków, ale niezależnych od niego, a co za tym idzie nie mogących odnieść skutku w postaci: rozwód z orzeczeniem o winie wyłącznie jednego z małżonków. Do takich przyczyn należy zaliczyć:

• chorobę psychiczną i niedorozwój umysłowy;
• niedobór seksualny;
• niezgodność charakterów i umysłowości.

Jak wygrać rozwód z orzeczeniem o winie?

Żeby wygrać sprawę o rozwód z orzeczeniem o winie i doprowadzić do tego, ze współmałżonek zostanie uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia należy się dobrze przygotować! W szczególności należy zebrać materiał dowodowy nie budzący wątpliwości, że to wyłącznie zachowanie współmałżonka spowodowało rozpad małżeństwa. W tym celu Klienci bardzo często korzystają z usług detektywa, gromadzą w toku małżeństwa dowodowy np. zdjęcia, nagrania audio i video, korespondencję, informują osoby z zewnątrz o sytuacji w małżeństwie, w razie potrzeby wzywają policję na interwencje, robią obdukcje lekarskie, zdarza się, że inicjują sprawy karne np. o znęcanie się, pobicie, groźby karalne. Co równie istotne, chcąc uzyskać rozwód z orzeczeniem o winie drugiego współmałżonka, należy dołożyć maksimum staranności, by małżonkowi niewinnemu nikt nie zarzucił niewłaściwego zachowania np. niezgodnego z zasadami współżycia społecznego, prowokowania itp.

A zatem oprócz tego, że należy zebrać odpowiedni materiał dowodowy, powołać świadków i zadbać o to, by nam samym nie było czego zarzucić, należy również doskonale sformułować pozew rozwodowy. W przypadku procesu dotyczącego rozwodu z orzekaniem o winie pozew o rozwód i odpowiedź na pozew są najważniejszym pismami procesowymi. O ile do złożenia pozwu można się przygotować i np. wstrzymać się czasem miesiąc lub dwa z jego złożeniem w oczekiwaniu na dowody, to niestety z odpowiedzią na pozew nie jest tak dobrze. Odpowiedź na pozew należy złożyć w terminie zakreślonym przez sąd, nie krótszym niż 14 dni i zazwyczaj wynoszącym właśnie tyle.

Dlatego bardzo istotne, by przy ich tworzeniu skorzystać z usług dobrego adwokata rozwodowego / adwokata rodzinnego, mającego wiedzę i doświadczenie  w zakresie prawa rodzinnego. Rozwód z orzeczeniem winy to skomplikowany proces sądowy, wymagający nie tylko racji moralnych, ale też olbrzymiego doświadczenia i sprytu pełnomocnika.

Rozwód z orzeczeniem winy a podział majątku

Klienci zgłaszający się do Kancelarii pytają wielokrotnie czy rozwód z orzeczeniem winy za rozkład pożycia małżeńskiego ma wpływ na podział majątku? Zasadniczo nie! Choć może się zdarzyć, że będzie miało wpływ.

A mianowicie, jeżeli Sąd orzeknie , że za rozpad małżeństwa winę ponosi jeden z małżonków, a to dlatego, że dopuścił się zdrady małżeńskiej, albo dlatego, że był agresywny i stosował przemoc w rodzinie to takie zawinienie byłego małżonka nie będzie miało znaczenia dla podziału majątku małżeńskiego.

Jeżeli jednak Sąd orzeknie, że wina małżonka polega na nieróbstwie, lenistwie, braku zaangażowania w obowiązki domowe, nieuzasadnionemu trwonieniu pieniędzy, uzależnieniu od hazardu lub nieuzasadnionego zaciągania kredytów, to może być to przyczynkiem do ustalenia w podziale majątku nierównych udziałów należnych małżonkom. O powyższym napiszemy w najbliższym czasie. Zapraszamy do bieżącego śledzenia strony.

Czy sprawa rozwodowa z orzeczeniem winy jest dłuższa niż bez orzekania o winie?

TAK!

Dlaczego?

Otóż by ustalić, że w sprawie są spełnione przesłanki rozwodu – trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, a nadto który z małżonków ponosi winę za rozpad małżeństwa sąd musi przeprowadzić postępowanie dowodowe.

Dla ustalenia zupełności i trwałości rozpadu małżeństwa wystarczające może okazać się przesłuchanie samych stron – małżonków, jeżeli ich stanowiska są zgodne. W przypadku rozwodu bez orzekania o winie jest to bardzo częste.

Jednak dla orzeczenia, który małżonek ponosi winę za ten rozkład, zazwyczaj nie jest to wystarczające, a zachodzi potrzeba przeprowadzenia innych dowodów, o których mowa w poprzednim akapicie. O ile przeprowadzenie dowodów z dokumentów nie jest czasochłonne ( sąd wydaje jedynie postanowienie o ich dopuszczeniu jako dowodów), o tyle znacznie bardziej czasochłonne przeprowadzenie jest dowodów jakimi są zeznania świadków, opinie biegłych np. z OZSS lub COS czy odtworzenia nagrań audio lub video.

Sprawa o rozwód – ile rozpraw?

Zależy czy jest to rozwód z orzeczeniem o winie czy nie, no i oczywiście jeśli są małoletnie dzieci to jakie są stanowiska stron w tej kwestii władzy rodzicielskiej, alimentów i kontaktów.

Jeśli rozwód jest bez orzekania o winie, a małżonkowie nie mają małoletnich dzieci, to doświadczenia wskazują, że sąd daje rozwód na pierwszym terminie, od razu po przesłuchaniu stron.

Podobnie jest w przypadku rozwodu bez winy i przy zgodnych stanowiskach odnośnie małoletnich dzieci, a czasem nawet mimo ich braku. Jest wówczas szansa, by sąd orzekł rozwód na pierwszym terminie rozprawy.

Zdecydowanie inaczej jest, jeśli wchodzi w grę rozwód z orzeczeniem o winie. Domaganie się uznania przez sąd, jednego z małżonków za wyłącznie winnego rozkładu pożycia determinuje konieczność przedstawienia szeregu dowodów potwierdzających tą okoliczność, a co za tym idzie determinuje to wielość rozpraw. Powyższe nie wynika z przepisów z zakresu prawa rodzinnego, ale z utartej praktyki sadowej.

Pierwsza rozprawa rozwodowa

Z zasady na pierwszy termin rozprawy Sąd wzywa wyłącznie strony, bowiem chce ustalić czy istnieje możliwość pojednania stron, a jeśli to niemożliwe to ustala jakie kwestie są między stronami sporne i które wymagają przeprowadzenia dowodów.

Zazwyczaj dopiero na drugi termin sąd wzywa świadków, przy czym zazwyczaj w pierwszej kolejności świadków strony powodowej, a na kolejny termin strony pozwanej. Rzadko zdarza się, by sąd wzywał wszystkich świadków na jedną rozprawę. Oczywiście zależy ilu jest tych świadków, jeśli 2-4, to mogą być wezwani na jedną rozprawę. Jeśli świadków jest więcej, to są wzywani na kilka terminów.

Co więcej, nawet wezwanie świadka, nie gwarantuje, że zostanie on danego dnia przesłuchany, bo np. adres może być błędny i wezwanie może do niego nie dotrzeć, może się nie stawić bez usprawiedliwienia, może usprawiedliwić niestawiennictwo z uwagi na chorobę, plany urlopowe itp., w końcu może się zdarzyć, że mimo iż świadek się stawi, nie zostanie przesłuchany, z uwagi na upływ czasu przeznaczonego na rozpoznanie sprawy w danym dniu, albo z uwagi na to, że sędzia referent się rozchoruje i rozprawa zostanie zdjęta z wokandy, albo strona przeciwna  usprawiedliwi swoją nieobecność, w końcu co też się zdarza, że zostanie ogłoszony alarm bombowy w sądzie. Wówczas taki świadek będzie musiał być wezwany na kolejny termin rozprawy.

Przerwy między rozprawami

Przerwy między rozprawami w Sądzie Okręgowym w Katowicach są zależne od tego, u którego sędziego sprawa jest rozpoznawana, ale średnio wynoszą od 3 do 7 miesięcy. Co oznacza, że przy 2-3 rozprawach sprawa rozwodowa trwa minimum rok. A zdarzają się takie, które trwają przed Sądem I instancji po 3 – 4 lata. Co więcej praktyka wskazuje na to, że sędziowie wyznaczają bardziej odległe terminy rozpraw w sprawach o rozwód z orzeczeniem o winie, dążąc do swego rodzaju „przeczekania”, a tym samym zmiany stanowiska stron na rozwód bez orzekania o winie.

Dowody z opinii specjalistycznych: OZSS i COS a długość sprawy rozwodowej

Jeżeli jest złożony wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii OZSS lub COS, to zazwyczaj jest on dopuszczany po przesłuchaniu wszystkich świadków i wówczas dopiero jest rejestrowany w OZSS lub COS. Czas oczekiwania na przeprowadzenie badania to ok. 4-6 miesięcy, a w niektórych OZSS okręgu katowickiego nawet 12 miesięcy. Po badaniu znów oczekujemy na wydanie opinii, a później w razie takich wniosków, ewentualnych opinii uzupełniających pisemnych lub ustnych ( biegli słuchani na rozprawie). W końcu sąd wyznacza termin rozprawy, na której sąd słucha strony postępowania – małżonków.

Rozwód z orzeczenie o winie – jak długo trwa?

Efekt jest taki, że od złożenia pozwu do orzeczenia rozwodu upływa od kilku do nawet kilkudziesięciu miesięcy, a przecież jeszcze pozostaje postępowanie odwoławcze – apelacja do Sądu Apelacyjnego w Katowicach. Tam na rozpoznanie apelacji oczekuje się ok. 1- 2 lat, w zależności od składu, do którego sprawa trafia do rozpoznania.

Kto ponosi koszty rozwodu z orzeczeniem o winie?

Zasadą prawa cywilnego jest, że koszty procesu ponosi strona przegrywająca proces. Oznacza to tyle, że w razie rozwodu z orzeczeniem winy, koszty procesu w całości ponosi ten z małżonków, któremu sąd przypisał wyłączoną winę za rozpad związku małżeńskiego. Oczywiście sąd uzna tak, jeśli takie żądanie złożył małżonek niewinny rozkładu pożycia małżeńskiego.

W razie gdy obie strony są uznane zw winne rozkładu pożycia małżeńskiego, sąd winien podzielić koszty procesu po połowie między nimi.

Co składa się na koszty procesu rozwodowego?

1. 600 zł tytułem opłaty od pozwu rozwodowego ( nie ma znaczenia czy pozew jest z wina czy nie, opłata zawsze wynosi 600 zł, jednak jeśli strony zgodnie wnoszą o rozwód bez orzekania o winie, sąd zwraca połowę tej opłaty, a pozostałą cześć zasądza od jednego małżonka na rzecz drugiego małżonka),
2. 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, jeżeli strona korzysta z usług adwokata,
3. 720 zł tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego
4. ok. 80 zł tytułem wynagrodzenia kuratora, który przeprowadza wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania dzieci,
5. koszty tłumacza przysięgłego, jeśli stroną jest osoba niewładająca językiem polskim,
6. koszty sporządzania opinii przez OZSS lub COS,
7. inne.

Reasumując:

• rozwód z orzeczeniem o winie jest orzekany, gdy którykolwiek z małżonków zgłosi takie żądanie,
• zgodne stanowisko małżonków o zaniechaniu orzekania o winie jest wiążące dla sądu,
• do rozwodu z orzeczeniem o winie należy dobrze się przygotować i zadbać o zebranie materiału dowodowego,
• przed wytoczeniem rozwodu warto się skonsultować z adwokatem, albo zlecić mu prowadzenie sprawy,
• rozwód z orzeczeniem o winie jest długotrwały,
• orzeczenie o winie jest istotne ze względu na obowiązki alimentacyjne.