Zaprzeczenie ojcostwa

Gdy rodzi się dziecko, nie ma wątpliwości kto jest mamą. A kto jest tatą? Wszystko zależy, czy mama jest mężatką czy nie. Dziś o tym, kto jest uznawany za ojca dziecka w razie gdy matka dziecka pozostaje w związku małżeńskim.

Otóż w polskim prawie obowiązuje domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.

Zgodnie z art. 62 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż matki.

Domniemania tego nie stosuje się tylko w dwóch przypadkach:

– gdy dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji,

– gdy dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, jednak po zawarciu przez matkę kolejnego małżeństwa, bowiem wówczas domniemywa się, że ojcem dziecka jest drugi mąż matki.

Wszystkie te domniemanie mogą być obalone na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, w którym zostaje wykazane, że mąż matki nie jest ojcem dziecka.

 

Kto może wnieść pozew o zaprzeczenie ojcostwa?

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa może wnieść matka dziecka, domniemany ojciec dziecka oraz dziecko po dojściu do pełnoletności. Pozew taki może również wnieść prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Co ciekawe pozwu o zaprzeczenie ojcostwa nie może wnieść samodzielnie biologiczny ojciec dziecka, musi on liczyć na to, że matka dziecka lub jej mąż będą korzystać z przysługujących im uprawnień, względnie dziecko gdy dojdzie do pełnoletności. Ostatecznie biologiczny ojciec dziecka może zwrócić się do prokuratora o złożenie takiego pozwu, najlepiej wówczas gdy podejmie już na tym etapie czynności, które potwierdzają jego ojcostwo np. ma oświadczenie matki dziecka, jej męża lub wyniki badań DNA swoich i dziecka.

 

Jaki jest termin na wystąpienie z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa?

Termin ten jest różny w zależności od tego kto z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa występuje.

Dla matki termin na wystąpienie o zaprzeczenie ojcostwa wynosi 6 miesięcy od urodzenia dziecka.

Dla męża matki termin również wynosi 6 miesięcy, ale liczony jest od momentu kiedy ten dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę. Oznacza to, że może być to termin dłuższy niż 6 miesięcy od urodzenia się dziecka, zwłaszcza gdy małżonkowie nie mieli ze sobą kontaktu, mieszkali w znacznej odległości od siebie. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego początkowy bieg terminu, od którego należy liczyć 6 miesięczny termin na złożenie pozwu, wymaga konkretnej informacji o tym, że żona dziecko urodziła. Na bieg terminu nie ma wpływu informacja, że żona jest w ciąży czy też, że ma spodziewany termin porodu na konkretny dzień (por. wyrok SN z 23.11.1966r, sygn. akt: II CR 406/66, Legalis). Jednocześnie zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego każdą wiadomość o urodzeniu dziecka przez żonę, mąż powinien traktować poważnie i w razie potrzeby ma obowiązek ją sprawdzić ( por. wyrok SN z 03.07.1967, sygn. akt: I CR 26/67).

Z kolei dziecko może wystąpić z pozwem przez okres 3 lat od momentu uzyskania pełnoletności.

Wytoczenie powództwa po upływie zakreślonego terminu powoduje konieczność jego oddalenia, choćby merytorycznie było ono zasadne. Należy jednak podkreślić, że oddalenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa z uwagi na upływ terminu na jego wniesienie, nie stoi na przeszkodzie ponownemu powództwu o zaprzeczenie ojcostwa, ale wniesionego przez prokuratora ( wyrok SN z 19.10.1965 r., sygn. akt: I CR 286/65, OSNC 1966, nr 5 poz.86). Prokurator bowiem nie jest związany żadnym terminem i może z powództwem wystąpić w każdym czasie.

 

Kto jest pozwanym w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa?

Wszystko zależy kto występuje z pozwem.

Jeżeli z pozwem występuje matka, wówczas pozwanym jest jej mąż i dziecko, w którego imieniu działa kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy. Jeżeli mąż matki nie żyje, pozwanym jest tylko dziecko, w imieniu którego działa kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Jeżeli z pozwem występuje mąż matki, wówczas pozwanym jest matka i dziecko, w którego imieniu działa kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy. Jeżeli matka nie żyje, pozwanym jest tylko dziecko, w imieniu którego działa kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Z kolei gdy z pozwem występuje dziecko po uzyskaniu pełnoletności, pozwanym jest matka i mąż matki. Jeżeli matka nie żyje pozwanym jest tylko mąż matki. Gdy zaś nie żyje mąż matki, powództwo winno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

Niezwykle istotne jest, że zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka. Powództwo wytoczone po śmierci dziecka sąd oddala jako niedopuszczalne. Natomiast gdy śmierć dziecka ma miejsce w toku procesu, już po wytoczeniu powództwa, Sąd postępowanie o zaprzeczenie ojcostwa umarza.

 

Niepodobieństwo by mąż matki był ojcem dziecka.

W toku postępowania sądowego o zaprzeczenie ojcostwa należy wykazać, że domniemany ojciec dziecka nie jest faktycznie ojcem biologicznym.

W jaki sposób winno to zostać wykazane? Powinno to nastąpić poprzez wykazania niepodobieństwa by mąż matki był ojcem dziecka, przy czym to niepodobieństwo ma być zupełnie pewne, a nie prawdopodobne. Może ono zostać wykazane za pomocą różnych środków dowodowych np. za pomocą wyjaśnień samych stron: matki i męża matki, z których wynika, że w okresie koncepcyjnym, strony nie utrzymywały ze sobą relacji intymnych, za pomocą zeznań świadków czy stosownych zaświadczeń, że małżonkowie w okresie koncepcyjnym żyli w rozłączeniu, w dużej odległości od siebie, nie widywali się np. gdy jedno z nich było osadzone w więzieniu, w szpitalu, przebywało poza granicami kraju. Niepodobieństwo by ojcem dziecka był mąż matki może zostać również wykazane za pomocą stosownych zaświadczeń lekarskich np. o impotencji czy niepłodności męża matki. Uzyskanie zupełnej pewności w zakresie wyłączenia ojcostwa dostarcza także dowód z grupowego badania krwi czy kodu genetycznego DNA.

 

Dziecko poczęte w następstwie procedury medycznej.

Na koniec należy wskazać, że nie można zaprzeczyć ojcostwa męża matki dziecka poczętego w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę.

Nawet jeżeli matka dziecka ponownie wyjdzie za mąż, a pierwszy mąż wyraził zgodę na procedurę medyczną wspomagania prokreacji, wówczas to on pozostaje w świetle prawa ojcem dziecka, a nie drugi mąż matki.

 

Właściwość Sądu

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o zaprzeczenie ojcostwa jest sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania, względnie pobytu pozwanego. Jeśli w taki sposób nie da się ustalić sądu właściwego – właściwym jest sąd dla miejsca zamieszkania powoda.

Warto zaznaczyć, że w sprawach o zaprzeczenie ojcostwa właściwość przemienna jest wyłączona. Wyraz temu stanowisku dał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 grudnia 1976 r. (sygn. IV CZ 128/76, Lexis.pl nr 321758).

 

Opłata od pozwu

Opłata od pozwu w sprawach o zaprzeczenie ojcostwa wynosi 200 zł.