Europejski nakaz aresztowania
Europejski nakaz aresztowania – czym jest europejski nakaz aresztowania i co zrobić w sytuacji, w której dowiemy się, że jesteśmy poszukiwani w związku z toczącym się postępowaniem w przedmiocie wydania europejskiego nakazu aresztowania?
Ogromnym zaskoczeniem dla osób mieszkających za granicą jest fakt, że po kilku, a nawet wielu latach pobytu poza Polską odzywają się do nich organy ścigania, przekazujące informację o poszukiwaniu ich na arenie międzynarodowej, a to z uwagi na toczące się w Polsce postępowania karne, zwłaszcza te w przedmiocie wydania Europejskiego Nakazu Aresztowania, którego celem jest sprowadzenie tych osób do Polski. Wielokrotnie zdarza się, że dopiero po otrzymaniu takiej informacji osoby mieszkające za granicą dowiadują się, że pierwotnie były poszukiwane w Polsce listem gończym. Owszem zdarza się, że niektórzy być może mają świadomość przyszłego ukarania bądź skazania i wyjeżdżają w celu uniknięcia wykonania kary pozbawienia wolności, jednak zarówno w jednym, jak i drugim przypadku warto wiedzieć jakie są możliwości w związku z i tak już dokonanym faktem wyjazdu za granicę.
Czym jest europejski nakaz aresztowania i co zrobić w przypadku kiedy dowiemy się, że jesteśmy poszukiwani w związku z toczącym się postępowaniem w przedmiocie europejskiego nakazu aresztowania?
Europejski nakaz aresztowania (dalej w skrócie: ENA) jest pierwszym, najbardziej znanym i najpowszechniej stosowanym w UE instrumentem realizującym zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych. Został on przyjęty jako jeden z tzw. środków kompensacyjnych, czyli mających na celu zapobieżenie negatywnym skutkom swobodnego przepływu osób. Było dość oczywiste, że swoboda ta oznacza także ryzyko nieskrępowanego poruszania się przestępców w sytuacji gdy granice państwowe nie stanowią już żadnej bariery.
Przepis art. 607a Kodeksu postępowania karnego (dalej w skrócie: k.p.k.) określa przesłanki oraz tryb wydania ENA. Stanowi on implementację przepisu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW.
Wobec kogo i kiedy może zostać skierowany wniosek o wydanie europejskiego nakazu aresztowania?
ENA może być wydany wobec osoby ściganej za przestępstwo niezależnie od posiadanego obywatelstwa. Osoba wobec której został wydany europejski nakaz aresztowania może być zatem obywatelem polskim, obywatelem innego państwa członkowskiego UE, jak i osobą posiadającą obywatelstwo kraju spoza terytorium UE.
ENA może zostać wydany niezależnie od jego etapu toczącego się postępowania karnego. W postępowaniu przygotowawczym będziemy mieli do czynienia z wydanym europejskim nakazem aresztowania wobec osoby, której przedstawiono zarzuty tj. posiadającej status podejrzanego. Wniosek o wydanie ENA w postępowaniu przygotowawczym składa do właściwego miejscowo Sądu Okręgowego prokurator. Na etapie postępowania, które toczy się już przed sądem tj. fazy postępowania rozpoznawczego lub wykonawczego będzie chodzić o oskarżonego lub osobę skazaną. Wiosek o wydanie ENA na tym etapie będzie pochodził poprzez skierowanie go z urzędu przez sąd prowadzący postępowanie bądź będzie pochodził z właściwego sądu rejonowego.
Przesłanki wydania Europejskiego Nakazu Aresztowania
Przesłanką pozytywną wydania ENA jest podejrzenie, że osoba ścigana za przestępstwo podlegające jurysdykcji polskich sądów karnych może przebywać na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Informacja na temat miejsca pobytu osoby ściganej na terenie któregoś z państw członkowskich UE powinna być aktualna.
Przesłankami negatywnymi, a ich wystąpienie oznacza, że wydanie europejskiego nakazu aresztowania jest niedopuszczalne (wydania europejskiego nakazu aresztowania nie wymaga interes wymiaru sprawiedliwości) są okoliczności takie jak:
- prowadzone przeciwko osobie ściganej postępowanie karne dotyczy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności do roku;
- wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczone zostało w wymiarze do 4 miesięcy albo wykonaniu podlega inny środek polegający na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.
UWAGA!
Europejski Nakaz Aresztowania (ENA) może zostać wydany wyłącznie wobec osoby mającej status podejrzanego albo oskarżonego o przestępstwo albo przestępstwo skarbowe. Przepisy o ENA nie będą miały zastosowania do osób, które mają odpowiedzieć lub odpowiadają za popełnione wykroczenia lub wykroczenia skarbowe.
Właściwość miejscowa sądu w przypadku europejskiego nakazu aresztowania
Postanowienie o wydaniu bądź odmowie europejskiego nakazu aresztowania wydaje właściwy miejscowo sąd okręgowy. Europejski nakaz aresztowania jest wydawany przez sąd okręgowy na posiedzeniu, w którym strony mogą wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli się stawią, przy czym sąd nie ma obowiązku zawiadamiania stron i innych osób o terminie posiedzenia.
Zakaz ścigania za czyny nieobjęte nakazem oraz zakaz wykonania kar nieobjętych zakazem
Zasada specjalności (inaczej zwana zasada ograniczonego ścigania) wskazuje, że nie można ścigać za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania, ani wykonać orzeczonych wobec osoby ściganej kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pojawieniu wolności. Z tych względów w postanowieniu wydanym przez Sąd w zakresie europejskiego nakazu aresztowania znajduje się szczegółowy opis wszystkich przestępstw zarzucanych osobie lub tych, za które dana osoba została skazana. Wskazywany jest także maksymalny wymiar grożącej za te przestępstwa kary pozbawienia wolności.
Od zasady specjalności (ograniczonego ścigania) istnieje wiele wyjątków, które wyłączają możliwość jej zastosowania.
Co zrobić w sytuacji kiedy dowiem się o toczącym się postępowaniu o wydanie europejskiego nakazu aresztowania?
Wszystko zależy, w którym momencie uzyskamy wiedzę na temat postępowania w związku z europejskim nakazem aresztowania. Uzyskanie wiedzy na temat toczącego się w tym przedmiocie postępowania jeszcze przed wydaniem europejskiego nakazu aresztowania, np. na etapie zawiadomienia o wystąpieniu sądu rejonowego z przedmiotowym wnioskiem pozwoli na zaangażowanie adwokata w pomoc, który będzie mógł zapoznać się z aktami postępowania oraz podjąć możliwe czynności w obronie osoby, wobec której takie postępowanie zostało wszczęte.
W przypadku, w którym dowiadujemy się o europejskim nakazie aresztowania już po jego wydaniu, należy pamiętać, że postanowienie o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania, podobnie jak postanowienie o odmowie jego wydania, nie podlega zaskarżeniu. Nie wszystko jednak stracone. Kraj, w którym dana osoba przebywa w pierwszej kolejności powinien zbadać zasadność wydanego europejskiego nakazu aresztowania i podjąć decyzję o zastosowaniu aresztu. I to właśnie postanowienie sądu państwa wykonania europejskiego nakazu aresztowania, który to sąd orzeka w przedmiocie przekazania podlega zaskarżeniu. Należy jednak pamiętać, że tryb zaskarżenia określa tu jednak prawo krajowe państwa wykonania europejskiego nakazu aresztowania.
Czy są jakiekolwiek sposoby na uchylenie europejskiego nakazu aresztowania?
Jak już wskazałam wyżej postanowienie o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania nie podlega zaskarżeniu, a zatem uchylenie tego postanowienia nie jest możliwe. Europejski nakaz aresztowania może jednak nie zostać wykonany w sytuacji, w uzyska się odwołanie listu gończego i uchylenie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.
Na marginesie wskazuję, że europejski nakaz aresztowania jest przeszkodą do wydania listu żelaznego, podobnie jak list żelazny może uniemożliwiać wydanie europejskiego nakazu aresztowania – obie te instytucje wydane w odniesieniu do tej samej osoby nie mogą bowiem funkcjonować jednocześnie. Jeżeli pierwotnie doszło do wydania listu żelaznego, to warunkiem wydania europejskiego nakazu aresztowania jest skuteczne odwołanie listu żelaznego. Gdyby natomiast w pierwszej kolejności wydano nakaz, to wydanie listu żelaznego będzie dopuszczalne dopiero po uchyleniu tymczasowego aresztowania i w konsekwencji tej decyzji – po uchyleniu europejskiego nakazu aresztowania.
Podsumowując, praktyka stosowania ENA w ostatnich latach oraz odzwierciedlające ją statystyki pokazują, że Polska jest państwem członkowskim Unii Europejskiej wydającym najwięcej europejskich nakazów aresztowania. Bez wątpienia jednak należy zadbać o swoje prawa i w razie potrzeby i możliwości skonsultować swoją sprawę, położenie i możliwości z adwokatem. Warto podkreślić, że pomimo tego, że osobom wobec których wszczęto postępowanie o wydanie europejskiego nakazu aresztowania bądź wydano już taki nakaz wydaje się, że nic już nie da się zrobić, a obawy związane z deportacją do Polski wydają się być coraz bardziej realne, praktyka kancelarii w tym zakresie pokazuje, że nie raz są jeszcze prawne możliwości, które w rezultacie będą pomocne w uzyskaniu satysfakcjonującego rozwiązania sytuacji.
Polecane wpisy na blogu: