Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest jednym ze środków związanych z poddaniem próbie sprawcy czynu zabronionego, związanym z zaniechaniem skazania i wymierzenia kary, w sytuacji, gdy okoliczności popełnienia czynu jak i wina są niekwestionowane. Nie licząc wyroku uniewinniającego, jest rozwiązaniem niezwykle korzystnym do sprawcy. Dzięki tej instytucji, fakt uznania za winnego popełnienia przestępstwa, bez wymierzenia kary, jest uznany jako przykry incydent i nie niesie ze sobą dolegliwych skutków prawnych.

Zgodnie z treścią art. 66 § 1 k.k. sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości,
a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania karnego będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Przesłanki warunkowego umorzenia postępowania karnego

Przesłanki warunkowego umorzenia postępowania karnego zostały ściśle przedstawione w art. 66 k.k., zatem sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:

• stopień winy sprawcy i stopień społecznej szkodliwości czynu nie są znaczne,

• okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie budzą wątpliwości,

• sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne,

• właściwości, warunki osobiste sprawcy oraz jego dotychczasowy sposób życia pozwalają powziąć uzasadnione przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa,

• przestępstwo, o które został oskarżony, jest zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi nie więcej niż 5 lat.

Kto może wystąpić z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania karnego?

• podejrzany/oskarżony (obrońca oskarżonego)

• prokurator – zamiast aktu oskarżenia

Jeśli podejrzany/oskarżony zdecyduje się na złożenie takiego wniosku, może zrobić to na każdym etapie postępowania, zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i na etapie postępowania sądowego.

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego można złożyć w formie pisemnej, ale również w formie ustnej do protokołu w trakcie rozprawy. Wniosek w formie pisemnej powinien spełniać warunki formalne zawierać oznaczenie strony, sąd, sygnaturę sprawy i o co się wnosi.

Konsekwencje warunkowego umorzenia postępowania karnego

Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu postępowania karnego wydaje wyrok w którym określa sprawcę czynu zabronionego oraz wskazuje jego winę. Podkreślenia wymaga, iż nie jest to wyrok skazujący, tym samym sąd nie wymierza kary sprawcy, a samo postępowanie jest warunkowo umorzone.

Warunkowe umorzenie – następuje na okres próby, który wynosi od jednego roku do trzech lat oraz biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Jednocześnie sąd orzekając warunkowe umorzenie postępowania może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora (obowiązek informowania kuratora o przebiegu okresu próby) lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Nadto, sąd umarzając warunkowo postępowanie karne, nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę, jak i może nałożyć na sprawcę obowiązki m. in.: poddania się terapii uzależnień, czy też wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu, a ponadto orzec może zakaz prowadzenia pojazdów.

Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego

Podjęcie przez sąd warunkowo umorzonego postępowania karnego może nastąpić w sposób obligatoryjny bądź fakultatywny. Sąd podejmie postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany. Ponadto, sąd może podjąć postępowanie karne w wypadku, gdy sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Nadto, sąd musi podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca pomimo upomnieć przez sądowego kuratora zawodowego w dalszym ciągu dopuszcza się ww. naruszeń. Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Korzyści z warunkowego umorzenia postępowania karnego

Największą korzyścią warunkowego umorzenia postępowania jest brak wymierzenia przez sąd kary (grzywny, pozbawienia wolności) wobec sprawcy, który popełnił przestępstwo nieumyślne. Jednocześnie warunkowe umorzenie postępowania karnego oznacza, iż sprawca jest nadal osobą niekaraną, a sam zapis o warunkowym umorzeniu postępowania jest szybko usuwany z Krajowego Rejestru Karnego – po 6 miesiącach od upływu okresu próby.

Reasumując, warunkowe umorzenie postępowania, z wyłączeniem oczywiście wyroku uniewinniającego, jest rozwiązaniem niezwykle korzystnym dla sprawcy czynu zabronionego. Dzięki takiemu rozstrzygnięciu fakt popełnienia przestępstwa nie niesie ze sobą dolegliwych skutków prawnych, jak ma to miejsce w przypadku skazania. Jest to równoznaczne z uniknięciem przez sprawcę odpowiedzialności karnej za popełnienie przestępstwa.

Różnice pomiędzy warunkowym umorzeniem postępowania a umorzenie postępowania karnego

Umorzenie postępowania i warunkowe umorzenie postępowania to dwie różne instytucje prawne.

Warunkowe umorzenie postępowania następuje w określonych okolicznościach, a mianowicie niewielkiej szkodliwości społecznej czynu i w sytuacji, gdy okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy wskazuje, że będzie on przestrzegać porządku prawnego.

Natomiast umorzenie postępowania oznacza zarazem jego zakończenie bez wydania wyroku. Umorzenie postępowania może nastąpić zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i sądowego. Umorzenie postępowania może nastąpić, m. in. gdy: czyn nie stanowi przestępstwa, nastąpiło przedawnienie karalności cz też występuje znikoma szkodliwość czynu. Zatem, gdy mówimy o umorzeniu postępowania, mówimy o sytuacji, kiedy albo w ogóle postępowanie nie powinno się toczyć albo nie można ukarać sprawcy, np. gdy nie można go ustalić.

Istotną różnicą jest również fakt, iż warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje na okres próby i w niektórych przypadkach może zostać podjęte, natomiast umorzenie postępowania zasadniczo prowadzi do zakończenia postępowania karnego.