Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa czy też możliwości popełnienia przestępstwa może złożyć każdy, bez względu na wiek, a zatem także małoletni, bez względu na stan zdrowia (np. głusi, niemi) czy bez względu na posiadaną narodowość. W przypadku, w którym zawiadomienie będzie chciała złożyć osoba niedostatecznie władająca językiem polskim bądź nie władająca nim zupełnie, organy, które uprawnione są do przyjęcia zawiadomienia powinny zapewnić takiej osobie tłumacza, a w przypadku osób z niepełnosprawnością pomoc osób w tym zakresie wyspecjalizowanych, przy zapewnieniu dogodnych warunków, niezbędnych przy dokonywaniu tejże czynności. Co więcej, zawiadomienie takie może złożyć także sam sprawca przestępstwa.

Formy zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa

W zależności od tego, co chcemy zgłosić, czy przestępstwo, którego świadkami jesteśmy w chwili jego dokonywania czy też przestępstwo, które zostało już dokonane, jak również w zależności od tego czy jesteśmy ofiarą, sprawcą czy świadkiem zdarzenia, jest wiele dostępnych form dokonania takiego zgłoszenia czy zawiadomienia. Oczywiście najpopularniejszym sposobem i najczęściej wybieranym przez zgłaszających, zwłaszcza w chwili kiedy właśnie czynu zabroniony jest dokonywany bądź kiedy zorientowaliśmy się, że czynu dokonano niedawno (np. skradziono nam samochód), jest zgłoszenie telefoniczne Policji bądź udanie się do najbliższego komisariatu, komendy czy też innej jednostki Policji, celem powiadomienia tychże organów o dokonanym przestępstwie.

Wśród popularnych form zgłaszania podejrzenia popełnienia przestępstwa jest także anonimowa infolinia, która nam jako zgłaszającym zapewnie pełną dyskrecję, jednak w zakresie tej metody zgłaszania należy zachować szczególną ostrożność oraz mieć na uwadze, że istnieje ryzyko, iż w pierwszej kolejności organy ścigania będą zobowiązane dokonać weryfikacji takiego zgłoszenia, a dopiero następnie po tym, jak uda się sprawdzić czy rzeczywiście do zgłaszanego przez nas zdarzenia doszło, podejmą odpowiednie kroki w celu podjęcia działań będących następstwem zgłoszenia wedle specjalnych procedur. Wskazać zatem należy, że ta metoda może być skuteczna i zapewni zgłaszającemu zawiadomienie anonimowość, to jednak w sytuacji, której jesteśmy ofiarą bądź świadkiem zdarzenia, które aktualnie ma miejsce, wskazana metoda może znacznie wydłużyć podjęcie natychmiastowych działań organów ścigania.

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa możemy także złożyć poprzez skierowanie do organów ścigania odpowiedniego pisma, tj. e-maila, faksu czy też pisma tradycyjnego przesłane pocztą, w którym opiszemy nasze zgłoszenie.

Zawiadomienie do protokołu

Jak już wskazano, zgłoszenia można dokonać osobiście w każdej komendzie policji, komisariacie czy innej jednostce. Oświadczenie o zdarzeniu musi przyjąć każdy funkcjonariusz policji, który sporządza protokół ustnego zawiadomienia o przestępstwie i zadaje nam pytania. Nasze zeznania powinny zawierać jak najwięcej konkretnych informacji z tego co nam jest wiadome o dokonanym czynie zabronionym, tj. danych dotyczących sprawcy, miejsca czynności i czasu zdarzenia, co było przedmiotem czynu zabronionego (jakiego rodzaju czynu zabronionego dokonano), czy w przestępstwie brało udział więcej osób, czy są ofiary. Niezbędnym elementem protokołu jest także wskazanie naszych danych jako zawiadamiającego wraz z danymi do kontaktu, np. numerem telefonu, adresem do korespondencji, bowiem należy się spodziewać, że w zależności od tego jaki mamy charakter czy status w chwili zgłoszenia zawiadomienia, prawdopodobnie na tym sprawa z naszym udziałem się nie zakończy.

Zawiadomienie na piśmie

Zawiadomienie składane przez nas na piśmie powinno zawierać wiele niezbędnych elementów, stawianych przez kodeks postępowania karnego. Przede wszystkim powinno zostać skierowane do właściwej jednostki policji bądź prokuratury, w której właściwości, obszarze doszło do popełnienia czynu zabronionego (przestępstwa). Powinno być opatrzone datą. Kierowane przez nas pismo powinno zawierać wskazanie osoby zawiadamiającej z danymi do kontaktu – adresem korespondencyjnym (podobnie jak przy zawiadomieniu do protokołu). W kierowanym piśmie powinno się wyczerpująco opisać zdarzenie. I znów dokładnie, jak w przypadku zgłoszenia ustnego, należy wskazać dane osoby podejrzewanej (sprawcy), dane osoby pokrzywdzonej (ofiary), wskazać miejsce, miejsca popełnienia czynu i czas zdarzenia, co było przedmiotem czynu zabronionego (jakiego rodzaju czynu zabronionego dokonano), czy w przestępstwie brało udział więcej osób, jak również informację o posiadanych dowodach. Wysyłając zawiadomienie o przestępstwie należy pamiętać o jego podpisaniu. W ten sposób sporządzone pismo należy wysłać, co najmniej listem poleconym, tak abyśmy mieli możliwość sprawdzenia czy zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa dotarło do adresata.

Zawiadomienie zostało złożone, co dalej?

W zależności od tego, którą formę zawiadomienia wybraliśmy należy uzbroić się w cierpliwość. Oczywiście w przypadku zgłoszenia sprawy, która ma miejsce w tej chwili, a sprawcę przestępstwa udało się złapać na tzw. „gorącym uczynku” organy ścigania, prokurator, niemal natychmiastowo wszczynają prowadzenie postępowania przygotowawczego, a nas zawiadamiających wzywają do złożenia zeznań w charakterze świadka czy pokrzywdzonego.

Podobnie sytuacja będzie wyglądała przy zgłoszeniu czynu zabronionego, który miał miejsce w przeszłości, jednak w odróżnieniu od natychmiastowego działania, w pierwszej kolejności Policja czy prokurator muszą dokonać weryfikacji zgłoszonego czynu, tego czy jego popełnienie stanowi wykroczenie czy przestępstwo, czy zgłoszenie nastąpiło w komisariacie policji właściwym dla miejsca zdarzenia (w innym przypadku konieczne będzie przekazanie prowadzenia sprawy właściwym organom), czy ujawnienie osoby, która dokonała przestępstwa było właściwe (jest uzasadnione), a następnie po tym, jak uznają, że zgłoszenie było zasadne wszczynają postępowanie, wydając przy tym odpowiednie postanowienie. Następnie następuje zarejestrowanie sprawy w prokuraturze, gdzie prokurator wraz z organami prowadzącymi postępowania tworzą akt sprawy i dopiero następnie powracają do wzywania nas do udziału w sprawie. Najczęściej będzie to wezwanie na przesłuchanie, stanowiące uzupełnienia złożonego przez nas zawiadomienie, w zależności od tego jaką rolę pełnimy jako zawiadamiający o przestępstwie. Bez względu na to jaką mamy rolę czy to świadka, czy pokrzywdzonego (ofiary) czy też sprawcy zdarzenia, organy prowadzące sprawę pouczą nas o posiadanych przez nas prawach i obowiązkach w sprawie. Należy pamiętać, że od chwili nadania nam odpowiedniego statusu w sprawie (czy to jako pokrzywdzonego, czy w charakterze świadka) musimy stawić się na każde wezwanie prokuratora czy organu prowadzącego postępowanie. Każda nasza nieobecność będzie wymagała odpowiedniego usprawiedliwienia.

Należy także pamiętać, że w sytuacji, w której postępowanie karne zostało zainicjowane, a zdobędziemy dodatkową wiedzę na temat zdarzenia, przypomną nam się jakieś szczegóły bądź będziemy mieli wiedzę na temat innych osób biorących udział w zdarzeniu, nie czekając na wezwanie organów, możemy poinformować prowadzącego o niniejszym, wysyłając odpowiednie pismo bądź składając zeznania w tym zakresie ustnie do protokołu.

Odpowiedzialność za złożenie fałszywego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa

Bez względu na to, w jaki sposób złożymy zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, prowadzący postępowanie pouczy nas o treści przepisu prawa karnego, który związany jest z odpowiedzialnością karną za składanie fałszywych zeznań. W przypadku, w którym po pouczeniu o treści przepisów, które regulują odpowiedzialność za złożenie fałszywych oskarżeń czy zeznań nabierzemy wątpliwości czy zawiadomienie składać czy nie, należy podkreślić, że karane będzie tylko w pełni świadome i celowe oskarżenie kogoś czy wskazanie sprawcy przestępstwa, które nie miało miejsca. Nasze przypuszczenia, nawet w sytuacji, w której nie jesteśmy pewni czy do popełnienia przestępstwa doszło, podlegają weryfikacji przez organy, którym przypuszczenia zgłosiliśmy, co nie jest równoznaczne z naszą odpowiedzialnością karną, w przypadku w którym dojdzie do stwierdzenia, iż przestępstwa jednak nie popełniono.

Czy muszę zawiadomić o popełnieniu przestępstwa?

Zgodnie z treścią art. 304 §1 kodeksu postępowania karnego każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Jest to jednakże tylko konieczność społeczna, nieobwarowana żadną sankcją, która spoczywa na każdej osobie, posiadającej wiarygodną informację o przestępstwie ściganym z urzędu. Niniejsze nie będzie dotyczyło przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego oraz na wniosek, ponieważ decyzja w tym zakresie została pozostawiona osobie uprawnionej do złożenia wniosku o ściganie. Podobnie będzie z zawiadomieniem o przestępstwie przez osoby najbliższe dla sprawcy, bowiem ustawa zapewnia im prawo uchylenia się od tejże konieczności, jak od składania jakichkolwiek zeznań.

Istnieje jednak katalog czynów zabronionych, co do których istnieje prawny obowiązek powiadomienia organów powołanych do ścigania przestępstw. Niniejszy obowiązek oraz wyliczenie przestępstw reguluje treść art. 240 kodeksu postępowania karnego, jednakże tzw. obowiązkowi denuncjacji zostanie poświęcony odrębny artykuł Kancelarii BPG.