Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa na żądanie dziecka

Problematykę ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa na żądanie dziecka, należy rozpocząć od nakreślenia instytucji uznania ojcostwa.  

Uznanie ojcostwa następuje przez złożenie oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego przez mężczyznę, które matka dziecka potwierdza jednocześnie albo w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia oświadczenia mężczyzny, z którego to oświadczenia wynika, że dany mężczyzna jest ojcem dziecka. W szczególnych przypadkach możliwe jest złożenie takiego oświadczenia przed konsulem, sądem opiekuńczym lub może zostać zaprotokołowane przez notariusza, albo złożone do protokołu wójta, starosty oraz innych podmiotów określonych w ustawie.  

Co w sytuacji, jeżeli okaże się, że dziecko nie pochodzi od mężczyzny, które je uznał?

W takiej sytuacji możliwym stanie się wytoczenie powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa. Oczywiście nie jest to obligatoryjne, ale stanowi uprawnienie przysługujące stronom. 

Kto może wystąpić z pozwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa?

Wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności ojcostwa może mężczyzna, który uznał dziecko, prokurator oraz samo dziecko.

W dzisiejszym rozważaniu skupimy się na kwestiach związanych z ustaleniem bezskuteczności uznania ojcostwa na żądanie dziecka. 

Zgodnie z art. 81 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej k.r.o.), dziecko może żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa, jeżeli uznający mężczyzna nie jest jego ojcem. 

Przeciwko komu należy wnieść pozew? 

Dziecko wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przeciwko mężczyźnie, który uznał ojcostwo i przeciwko matce, a gdy matka nie żyje – tylko przeciwko temu mężczyźnie. Jeżeli mężczyzna ten nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. 

Kiedy dziecko może wytoczyć powództwo oraz w jakim terminie? 

Legitymacja czynna dziecka do wytoczenia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa następuje po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości. W dotychczasowym brzmieniu art. 81 k.r.o. uprawnienie do kwestionowania ojcostwa, przysługiwało dziecku pełnoletniemu i tylko przez kres 3 lat od osiągnięcia pełnoletniości, natomiast w chwili obecnej (po nowelizacji z 2019 r.) termin do wniesienia powództwa wynosi rok od dnia, w którym dziecko dowiedziało się, że nie pochodzi od mężczyzny, który uznał ojcostwo. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletniości, termin ten biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletniości. 

Do zmian przyczynił się wyrok z 16.05.2018 r. Trybunału Konstytucyjnego (sygn. SK 18/17), który uznał, że dotychczasowy art. 70 § 1 k.r.o. w zakresie, w jakim określa termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa męża matki niezależnie od daty powzięcia wiadomości przez pełnoletnie dziecko o tym, że pochodzi od męża matki, jest niezgodny z art. 30 w zw. z art. 47 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Dając tym samym podstawy do analizy regulacji dotyczącej określania terminu do wytoczenia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przez dziecko. Argumentacja zawarta uzasadnieniu wyrok została w całej rozciągłości odniesiona do art. 81 § 2 k.r.o., dając podstawy do nowelizacji. 

Wytoczenie powództwa a ubezwłasnowolnienie 

W przypadku zapadnięcia dziecka na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne uzasadniające ubezwłasnowolnienie całkowite w ciągu terminu do wytoczenia powództwa ustawodawcza przewidział ochronę dziecka. Odpowiednio stosujemy art. 64 k.r.o., co oznacza, że przedstawiciel ustawowy dziecka może wytoczyć powództwo w terminie roku, który rozpoczyna bieg w dniu ustanowienia przedstawicielstwa ustawowego. Jeżeli przedstawiciel ustawowy nie wytoczy powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, dziecko może je wytoczyć w terminie roku od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia. 

Wytoczenie powództwa przez dziecko po ustaniu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych. Według odpowiednio stosowanego art. 65 k.r.o., jeżeli dziecko zapadło na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, ale nie zostało całkowicie ubezwłasnowolnione mimo istnienia ku temu podstaw, może ono wytoczyć powództwo w ciągu roku od dnia ustania wspomnianej choroby lub zaburzeń.

 

Złożenie pozwu o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa 

Pozew należy wnieść do sądu rejonowego właściwego wg miejsca zamieszkania pozwanych. Jeżeli miejsca takiego nie da się ustalić powództwo wytacza się przed sąd właściwy dla powoda. 

Pozew można złożyć osobiście w biurze podawczym sądu lub listem za pośrednictwem poczty. 

Istotne jest oznaczenie stron, poprzez wskazanie ich imion i nazwisk, numeru pesel i miejsca zamieszkania oraz sprecyzowanie żądania pozwu o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, uzasadnienie żądania wraz z odpowiednimi dowodami, co więcej należy wnieść pozew wraz z odpowiednią ilością odpisów oraz dokonać wpłaty stałej opłaty.