Co reguluje prawo rodzinne i opiekuńcze?
Prawo rodzinne i opiekuńcze reguluje najistotniejsze kwestie dotyczące małżeństwa, a także stosunków między rodzicami i dziećmi. Nadto zawiera regulacje dotyczące prawa kurateli i opieki. Poniżej znajdziecie wskazanie jakie konkretnie materie zostały uregulowane przez prawo rodzinne i opiekuńcze.
Pisząc o prawie rodzinnym i opiekuńczym zacząć należy od tego, że zostało ono skodyfikowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z 1964 r. Na przestrzeni lat było wielokrotnie nowelizowane, jednak bazą w dalszym ciągu pozostaje Kodeks z 1964 r. Kodeks zawiera kluczowe regulacje prawne dotyczące stosunków rodzinnych i opiekuńczych. A co dokładnie?
Co reguluje prawo rodzinne?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy dzieli się na trzy tytuły, które wprost wskazują jaka konkretnie tematyka jest przedmiotem regulacji ustawy.:
I. Małżeństwo
II. Pokrewieństwo i powinowactwo
III. Opieka i kuratela.
Tytuł I Małżeństwo zwiera regulacje prawne dotyczące zawarcia małżeństwa, praw i obowiązków małżonków, przepisy dotyczące małżeńskich ustroi majątkowych, rozwiązania i unieważnienia małżeństwa, a także odnośnie separacji.
Tytuł II Pokrewieństwo i powinowactwo zawiera regulacje dotyczące stosunków między rodzicami a dziećmi, w zakresie pochodzenia dzieci – uznania, ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa lub ojcostwa, w zakresie wzajemnych praw i obowiązków dzieci i rodziców, w tym odnośnie nazwiska, władzy rodzicielskiej, pieczy zastępczej czy kontaktów z dzieckiem. Nadto zawiera regulacje dotyczące przysposobienia oraz obowiązku alimentacyjnego ( w tym przypadku nie tylko odnośnie małoletnich dzieci).
Tytuł III Opieka i kuratela reguluje tematykę związaną z opieką nad małoletnimi dziećmi, a także nad osobami ubezwłasnowolnionymi, a w końcu kwestie dotyczące sprawowania kurateli.
Jakie sprawy sądowe są najczęstsze na gruncie prawa rodzinnego?
Sądy orzekające w tematyce spraw rodzinnych i opiekuńczych to tzw. sądy rodzinne, którymi są wedle właściwości albo sądy rejonowe ( kontakty, alimenty, władza rodzicielska) albo sądy okręgowe ( rozwód, separacja) i wyodrębnione w ich ramach wydziały rodzinne. Rzadziej w tej tematyce orzekają wydziały cywilne ( np. o podział majątku małżeńskiego). Sądy te proceduralnie orzekają na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego przepisów ogólnych o postępowaniu procesowym i nieprocesowym, a także na podstawie właściwych do określonego rodzaju spraw np. spraw o rozwód.
Jakie sprawy sądowe są najczęstsze na gruncie przepisów prawa rodzinnego?
- o rozwód,
- o separację i zniesienie separacji,
- o ustalenie nieistnienia małżeństwa,
- o unieważnienie małżeństwa,
- o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną,
- o podział majątku małżeńskiego,
- o władzę rodzicielską, w tym ograniczenie, pozbawienie, zawieszenie władzy,
- o alimenty, w tym o podwyższenie, obniżenie lub uchylenie alimentów,
- o uregulowanie kontaktów z dziećmi rodziców, dziadków, innych osób,
- o zmianę kontaktów lub zakazanie kontaktów,
- o wydanie zarządzeń opiekuńczych, o których mowa w art. 109 KRiO,
- o zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa,
- o ustalenie ojcostwa,
- o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłych czynności np. na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, na zniesienie współwłasności, na sprzedaż mieszkania
- o przysposobienie lub rozwiązanie przysposobienia,
- inne.
Czy wszystkie sprawy z zakresu prawa rodzinnego muszą być rozstrzygane przez Sąd?
Znakomita część spraw z zakresu prawa rodzinnego nie musi być regulowana sądownie, choć co do niektórych przepisy prawa faktycznie wymagają orzeczenia sądu.
Sprawy wymagające orzeczenia sądu to np. sprawy o rozwód czy separację, unieważnienie małżeństwa, zaprzeczenie ojcostwa czy macierzyństwa, sprawy o ustanowienie przysposobienia czy jego rozwiązanie przysposobienia, jak również o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłych czynności np. na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, na zniesienie współwłasności, na sprzedaż mieszkania.
Zasadniczo nie wymagają interwencji sądu sprawy o podział majątku małżeńskiego, bowiem wystarczy umowa między stronami, a w razie gdy w skład majątku wchodzą nieruchomości – notarialna umowa o podział majątku wspólnego. Nie wymagają ingerencji sądu również sprawy dotyczące dzieci np. w zakresie ustalenia ojcostwa, jeżeli rodzice złożą przed kierownikiem USC zgodne oświadczenia o pochodzeniu dziecka, w zakresie kontaktów rodziców czy dziadków z dziećmi, czy wszelkie kwestie dotyczące ustalenia alimentów. Jeżeli istnieje dobra wola obu stron, wystarczające są ustalenia między rodzicami. Sąd w tego rodzaju sprawach rozstrzyga tylko wtedy, gdy rodzice sami nie są w stanie się porozumieć.
Należy pamiętać, że sprawy z zakresu prawa rodzinnego są sprawami, które dotyczą bardzo osobistych sfer życia osób zainteresowanych, że często strony nie są w stanie działać racjonalnie, zachowując przy tym odpowiedni dystans. Stąd udział profesjonalnego pełnomocnika wielokrotnie pozwala im zająć rzeczowe stanowisko, pozbawione niepotrzebnych emocji.
Polecane wpisy na blogu: