Kara za nierealizowanie kontaktów z dzieckiem
Zgodnie z art. 113 § 1 i 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Uzupełnienie regulacji kodeksowej stanowi art. 1131 k.r.o., który przewiduje, że jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.
Co zrobić gdy mamy ustalone kontakty przez Sąd np. w wyroku rozwodowym, w postanowieniu o uregulowaniu kontaktów, w ugodzie sądowej lub ugodzie zawartej przed mediatorem, a zatwierdzonej przez Sąd, a mimo to jeden z rodziców uniemożliwia lub znacznie utrudnia realizację kontaktów wynikających z ww. tytułu wykonawczego?
Oczywiście najlepiej gdy rodzice są w stanie porozumieć się bez udziału Sądu. Jeżeli jednak nie ma takiej możliwości, to z pomocą przychodzi kodeks rodzinny i opiekuńczy, który przewiduje pewne sankcje za niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie kontaktów. A mianowicie:
-
grzywna za naruszenie obowiązków w sprawie kontaktów z dzieckiem dla rodzica uprawnionego / zobowiązanego do odbywania kontaktów,
-
grzywna za naruszenie obowiązków w sprawie kontaktów z dzieckiem dla rodzica zobowiązanego do umożliwienia drugiemu realizacji kontaktów,
-
zwrot wydatków w związku z niezrealizowanym kontaktem.
Sankcja pieniężna za naruszenie obowiązków w przedmiocie kontaktów z dzieckiem
Ustawodawca wprowadził do Kodeksu postępowania cywilnego (dalej Kpc) regulacje związane z sankcjami pieniężnymi za naruszenie obowiązków w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. Unormowania zawarte w art. 598 (15) – art. 598 (22) Kpc mają za zadanie służyć zapewnieniu realizacji uprawnień rodziców wynikających z orzeczenia sądowego lub ugody zawartej przed sądem lub mediatorem, w której zostały uregulowane kontakty rodzica z dzieckiem.
Wobec powyższego kodeks postępowania cywilnego pozwala na finansowe przymuszenie rodziców do działania zgodnie z orzeczeniem sądu. Mianowicie, w myśl art. 598 (15) Kpc
§ 1 Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
§ 2. Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.
Podkreślenia wymaga, że kara może zostać nałożona:
-
na rodzica, który uniemożliwia kontakt z dzieckiem poprzez niewydanie dziecka drugiemu rodzicowi, czy też doprowadza do niewłaściwego wykonania obowiązku,
-
na rodzica, który powinien realizować kontakt z dzieckiem, a np. nie przychodzi na spotkanie z dzieckiem.
Kontakt rodzica z dzieckiem jest nie tylko prawem, ale i obowiązkiem.
Otóż rodzic ma nie tylko prawo, ale również obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Rodzic, który ma wydać dziecko, powinien je przygotować do spotkania z drugim rodzicem, stawić się w odpowiednim miejscu, jeśli tak wynika z orzeczenia sądu. Działanie wbrew orzeczeniu obowiązku może zostać uznane za utrudnianie kontaktów osobie uprawnionej. Natomiast rodzic, który ma odbyć kontakt z dzieckiem, powinien stawić się w określonym miejscu i o oznaczonej porze, odebrać dziecko i potem przywieźć z powrotem, zgodnie z orzeczeniem które wydał sąd opiekuńczy.
Postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem
Postępowanie mające na celu wykonanie orzeczenia sądowego ( ewentualnie ugody sądowej) jest dwuetapowe. Etap pierwszy polega na zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej skierowanym do osoby, która nie wykonuje lub niewłaściwie wykonuje ciążące na niej obowiązki wynikające z orzeczenia albo ugody, natomiast drugi polega na nakazaniu zapłaty tej sumy.
Etap I – Zagrożenie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej
W pierwszym etapie postępowania, aby zdyscyplinować rodzica do przestrzegania obowiązków wynikających z orzeczenia lub ugody, należy wystąpić do sądu z wnioskiem o zagrożenie nałożeniem kary grzywny. Ma to stanowić ostrzeżenie wobec rodzica mającego w zwyczaju utrudnianie kontaktów lub rodzica, który ich nie realizuje.
Przesłanką wydania postanowienia jest wcześniejsze naruszenie przez osobę, przeciwko której skierowane jest postępowanie, obowiązków wynikających z orzeczenia albo ugody.
W tym etapie, sąd wydaje postanowienie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku, w przypadku nie wykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, obowiązków wskazanych w orzeczeniu albo z ugodzie w sprawie kontaktów z dzieckiem. Analogiczne orzeczenie zapada, jeśli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody w sprawie kontaktów z dzieckiem.
Sąd wydając postanowienie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty uwzględnia sytuację finansową osoby niewykonującej lub niewłaściwie wykonującej obowiązki, ponadto uwzględnia rodzaj i charakter niewykonywanego kontaktu, a także stopień i nasilenie winy tej osoby. Podkreślenia wymaga, iż kara pieniężna odnosi się oddzielnie wobec każdego naruszenia obowiązku. Nadto, sąd w wyjątkowych sytuacjach może zmienić wysokość sumy pieniężnej, jeżeli później nastąpiła zmiana okoliczności.
Etap II – Postanowienie o nakazaniu zapłaty
Art. 598(16) Kpc – „jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.”
W powyższym przepisie uregulowano drugi etap postępowania o wykonywanie kontaktów. To właśnie w tym etapie nakładana jest kara za nierealizowanie kontaktów z dzieckiem. W przypadku gdy osoba, po uprzednim wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o zagrożeniu zapłatą określonej kwoty, nadal nie wypełnia nałożonych na nią obowiązków, sąd na skutek wniosku uprawnionego wydaje postanowienie o nakazaniu zapłaty należnej sumy pieniężnej.
Sąd na tym etapie weryfikuje, czy uprzednio sąd wydał postanowienie na podstawie art. 598(15) § 1 lub 2 Kpc, czy postanowienie to jest prawomocne. Następnie sąd powinien ustalić, czy osoba której zagrożono karą grzywny za nie realizację kontaktów lub niewłaściwą realizację, w dalszym ciągu się tego dopuszcza. Jeżeli powyższe się potwierdzi, sąd nakaże zapłatę określonej sumy pieniędzy za naruszenie obowiązków wynikających z orzeczenia lub ugody zawartej przed sądem lub mediatorem a zatwierdzonej przez sąd.
Zwrot wydatków w związku z niezrealizowanym kontaktem
Niezależnie od kary za niewykonania lub niewłaściwego wykonanie kontaktów, rodzic który poniósł koszty związane z przygotowaniem się do kontaktu wynikającego z orzeczenia sądu lub ugody sądowej lub zawartej przed mediatorem, ale zatwierdzonej przez sąd, a do kontaktów nie doszło, może zadać zwrotu od drugiego z rodziców zwrotu wydatków przez niego poniesionych a związanych z przygotowaniem do realizacji kontaktów. Stanowi o tym wprost art. 598 (17) Kpc:
§ 1. Jeżeli do kontaktu nie doszło wskutek niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, obowiązków wynikających z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy przyzna od tej osoby uprawnionemu do kontaktu zwrot jego uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu, w tym kosztów, o których mowa w art. 582 (1) §2 pkt.1 kpc.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli uprawniony do kontaktu z dzieckiem narusza obowiązki dotyczące kontaktu wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem.
Przykład 1: Ojciec jedzie po dziecko z Gdańska do Krakowa, a matka bez uzasadnienia nie wydaje ojcu dziecka. Ojciec może żądać od matki zwrotu kosztów dojazdu Gdańsk-Kraków-Gdańsk np. za bilet kolejowy, za benzynę do auta, w zależności od formy przyjazdu.
Przykład 2: Ojciec uprawniony do kontaktu nie przyjeżdża po dziecko bez zapowiedzi, matka ma zaplanowany wyjazd, którego nie może odwołać, ponosi koszty związane z zapewnieniem opieki nad dzieckiem.
Oczywiście rodzic, który żąda zwrotu poniesionych wydatków, musi odpowiednio wykazać fakt ich poniesienia oraz wysokość.
Uwagi końcowe:
-
Postępowania wywołane wnioskami o zagrożenie ukarania grzywną, o nakazanie zapłaty lub o zwrot kosztów przygotowania do kontaktu rozpoznawane są w postępowaniach nieprocesowych, wydanie postanowienia następuje po uprzednim przesłuchaniu stron, wymagają opłaty sądowej w wysokości 100 zł.
-
Na postanowienie sądu w przedmiocie zagrożenia ukarania grzywną, na postanowienia o nakazaniu zapłaty sumy pieniężnej, jak i na postanowienie o nakazaniu zwrotu kwoty za niezrealizowanie kontaktów przysługuje zażalenie.
-
Prawomocne postanowienia sądu, w którym orzeczona została kara pieniężna lub nakazany zwrot przygotowania do realizacji kontaktów, są tytułami wykonawczymi bez potrzeby nadawania im klauzuli wykonalności.
-
Sąd umarza postępowanie, jeśli w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia ostatniego postanowienia o ukaraniu grzywną, nie wpłynął kolejny wniosek w sprawie wykonywania kontaktów z dzieckiem.